Standard organizacji opieki okołoporodowej
W świetle prawa polskiego ciąża, poród, połóg oraz pierwsze etapy życia noworodka są objęte Standardem organizacji opieki okołoporodowej ( Dz.U.2018.1756). Z uwagi na to, iż w Konstytucji RP na władze publiczne nałożony jest obowiązek zapewnienia odpowiedniej opieki zdrowotnej przy porodzie matkom oraz dzieciom, można stwierdzić, iż dzięki Standardowi zostaje on spełniony. Ma to miejsce również na mocy art. 7 pkt 1 i 2 Ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, który przypisuje pacjentce prawo do świadczeń zdrowotnych związanych z porodem.
Standard organizacji opieki okołoporodowej jasno wyznacza, że do zadań lekarzy i innych osób sprawujących opiekę okołoporodową należy wykrywanie i eliminowanie czynników ryzyka oraz zapewnienie opieki realizowanej przez specjalistów, jeżeli ujawnią się czynniki ryzyka lub pojawią powikłania uzasadniające takie działanie. Co więcej, w treści tego aktu wskazano, że osoba sprawująca opiekę podczas porodu powinna być przygotowana do podjęcia wszelkich działań mających na celu ochronę życia i zdrowia matki i dziecka. Zatem niepodjęcie wcześniej wspomnianych działań, jak i zaniechanie przy ich wykonywaniu, a w konsekwencji popełnienie błędu przy opiece okołoporodowej, pociąga do odpowiedzialności lekarza sprawującego tę opiekę. Zachodzi to z uwagi na wagę popełnienia błędu przy porodzie, gdyż może to skutkować bardzo poważnymi konsekwencjami, na przykład niedotlenieniem lub zamartwicą urodzeniową, prowadzącymi do nieodwracalnych uszkodzeń organizmu dziecka. Katalog konsekwencji związanych z błędem przy porodzie jest o wiele szerszy, gdyż dotyka on całej rodziny matki i dziecka, ich zdrowia psychicznego i fizycznego.
Odpowiedzialność karna za błędy przy porodzie
W tym artykule przyjrzymy się odpowiedzialności karnej lekarzy za błędy popełnione przy porodzie i przy sprawowaniu kompleksowej opieki okołoporodowej.
W samej istocie błąd medyczny jest nieumyślnym działaniem, które doprowadziło do uszczerbku na zdrowiu lub śmierci, a także do narażenia zdrowia i życia. Działania umyślnego nie zaliczymy jednak do kategorii błędu medycznego, a zakwalifikujemy bezpośrednio jako przestępstwo. Najczęstsze błędy medyczne wykonane przy porodzie to:
- błędna diagnoza stanu matki i dziecka,
- brak monitorowania stanu matki i dziecka,
- niewykonanie cesarskiego cięcia (mimo powodów ku temu),
- zbyt późna decyzja o wykonaniu cięcia cesarskiego
Najczęściej spotykanym zarzutem w stosunku do lekarza jest narażenie pacjenta na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Odpowiedzialność z tym związana wynika z art. 160 § 2 Kodeksu karnego (dalej: k.k), który wskazuje, że jeżeli na sprawcy ciąży obowiązek opieki nad osobą narażoną na niebezpieczeństwo, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. W praktyce lekarze są często oskarżani również o nieumyślne spowodowanie śmierci (art. 155 k.k), jak również o nieudzielenie pomocy osobie znajdującej się w niebezpieczeństwie, będąc zobowiązanymi do udzielenia takiej pomocy ( art. 162 k.k).
Lekarze pociągani są do odpowiedzialności karnej przede wszystkim z uwagi na zawarty w Kodeksie Etyki Lekarskiej (dalej: k.e.l), jak i Ustawie o zawodzie lekarza i lekarza dentysty obowiązek należytej staranności oraz zachowania ostrożności w zakresie czynności związanych z pełnionym zawodem. Co więcej, k.e.l głosi, iż lekarz winien jest przeprowadzenia wszelkich działań diagnostycznych oraz leczniczych, aby zapobiec jakimkolwiek negatywnym skutkom. Na gruncie ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty, pomimo przestrzegania norm etyki lekarskiej, lekarz ma obowiązek wykonywania zawodu na bazie aktualnej wiedzy i metodyki medycznej oraz najnowszych środków rozpoznawania i leczenia chorób. Tak więc kluczowe jest, aby w działalności lekarskiej związanej z opieką okołoporodową, która jest o tyle bardziej skomplikowana, o ile dotyczy zdrowia i życia matki i dziecka, dokonać możliwie szerokich i dokładnych badań i uwzględnić wszystkie możliwe czynniki składające się na dobrobyt matki i dziecka. Ważne jest, aby wykorzystać wszystkie dostępne nowoczesne zasoby i metody zapewniające dokładność i pewność prawidłowości prowadzonej opieki okołoporodowej.
Rola dokumentacji medycznej w postępowaniu karnym
W przypadku popełnienia przez lekarza jakiegokolwiek błędu medycznego przy porodzie, który wywołał przytoczone wyżej skutki, pacjentka ma prawo ubiegać się o odszkodowanie za poniesiony uszczerbek na zdrowiu (również psychicznym), zadośćuczynienie bądź rentę (na pokrycie możliwych kosztów leczenia czy też zapewnienie odpowiednich warunków dla poszkodowanego). Wiąże się to ze skomplikowanym postępowaniem, które składać się będzie z wielu etapów, w tym etapu przygotowawczego, który rozpocznie się od pozyskania dokumentacji medycznej, dlatego też niezwykle ważne jest prawidłowe i rzetelne prowadzenie tejże dokumentacji. Jest ona także równie ważna dla lekarza, ponieważ możliwa linia obrony przygotowana będzie właśnie na jej podstawie, a im bardziej przejrzysta i kompletna będzie, tym łatwiej będzie wszcząć w tej sprawie procedurę obrończą.
Mimo, że przypisanie winy lekarzom nie jest zabiegiem zero-jedynkowym (z uwagi na istnienie tak zwanej “siły wyższej” i mnóstwa okoliczności warunkujących odpowiedzialność lekarza), to zmieniająca się sytuacja prawna lekarzy stawia przed nimi coraz trudniejsze wyzwania. Jednakże należyte przestrzeganie obowiązków gwarantuje przede wszystkim maksymalne zniwelowanie potencjalnie nieprzyjemnych sytuacji. Jeśli zaś zaistniała sytuacja jest niejednoznaczna i przechodzi na drogę sądową warto skorzystać z pomocy prawnika specjalizującego się w obszarze prawa medycznego.
Adwokat Dominika Solipiwko